1. Scheepvaart
Sinds de 15e eeuw wordt in geschriften de sluis bij Kamerik vermeld. Destijds bij de bouw van de eerste windmolen om het water uit de Kamerikse Wetering in de Rijn te pompen werd het noodzakelijk om een sluis te bouwen. De scheepvaart was naast paard en wagen de enige methode om lading te vervoeren. In de natte polders van Kamerik was vervoer met paard en wagen wegens gebrek aan wegen maar beperkt mogelijk.
Vervoer per schip was daarmee de aangewezen methode om de landbouwproducten uit de polder te krijgen. Tegelijkertijd werd het stadsvuil naar Kamerik gebracht, waar het door de boeren vermengd met grond, werd gebruikt om de weiden te verhogen, de toemak. Deze situatie duurde voort tot begin vorige eeuw en het is de belangrijkste reden dat de grond nog steeds veel restanten aardewerk bevat en dat de concentratie lood vrij hoog is. Dit leidde begin tachtiger jaren zelfs tijdelijk tot een verbod voor het eten van groenten uit de volkstuinen in Kamerik. Onderzoek toonde echter aan dat het lood aan het veen gebonden bleef en niet in gevaarlijke concentraties in de bladgroenten werd opgenomen.
Ook toen de Kamerikse Wetering geen vrije doorvaart meer kende in de richting Amsterdam, bleef de scheepvaart belangrijk. Dit blijkt uit het feit dat de sluis door de eeuwen heen gehandhaafd bleef en dat deze in 1911 voor de laatste maal nieuw werd gebouwd.
2. De nieuwe schutsluis
In 1910 zal waarschijnlijk besloten zijn de schutsluis naast het stoomgemaal Teylingens nieuw te bouwen. De noodzaak voor de bouw zal tweeërlei zijn geweest. Ten eerste was het polderpeil met de vernieuwing van het gemaal, dat in 1907 van scheprad naar centrifugaalpomp werd omgebouwd, verlaagd en ten tweede zal de sluis waarschijnlijk in niet al te beste staat geweest zijn. Het is niet bekend of het een houten sluis betrof, dan wel een met stenen gemetselde of een combinatie van beide.
Door het waterschapsbestuur werd kennelijk besloten om met de tijd mee te gaan en koos men voor de bouw van een betonnen sluis. Deze sluis kan daarmee tot de vroege waterstaatkundige betonbouw worden gerekend en is in de omgeving enig in zijn soort. De oudste betonnen sluis in Nederland is zes jaar eerder gebouwd, het is de Muntsluis in Utrecht
In het Streekarchief bleken nog alle zaken rond de aanbesteding aanwezig te zijn. Zo werden de tekeningen en het volledige bestek teruggevonden.
Ook rond de besluitvorming en gunning in mei 1911 zijn mogelijk nog stukken terug te vinden.
De sluis moest in augustus 1911 worden opgeleverd, waardoor de bouw in totaal niet meer drie maanden mocht duren, inclusief de afdamming van de wetering en het weer open graven. Op 22 augustus 1911 werd de sluis feestelijk geopend, hetgeen blijkt uit de foto.
De afmetingen van de sluis zijn breedte 3,2 meter, lengte 16 meter en diepte 1,8 meter.
3. Buitengebruikstelling van de sluis
In 1961 werd door de vervanging van de brug in de Kruipin de doorvaart naar de Oude Rijn onmogelijk. Een besluit van de gemeenteraad van Kamerik is in het Streekarchief daar het bewijs van.
De beide beurtschippers Versteegt (ms Eben Haezer) en Hilgeman (ms Kameriks Welvaren) waren overgestapt op vervoer per vrachtwagen, waarmee de noodzaak van een hoge brug niet langer vereist was. Met het Groot Waterschap van Woerden werd door hen een overeenkomst gesloten om tegen een afkoopsom de sluis buiten gebruik te stellen.
Later is de sluis volgestort met puin en grond, een situatie die zo bleef tot de bouw van een nieuw elektrisch gemaal in 1988. Dit gemaal is pal voor de sluis in de Kamerikse Wetering gebouwd en heeft twee schroefpompen met ook twee uitwateringsbuizen die door de oude sluis lopen. De sluis werd daarom leeg gegraven, waarbij voorzover bekend de sluis nog volledig intact bleek, alleen de deuren waren verrot. De sluisvloer is ook van beton en bij het graafwerk kwam de drempel van bovenste deuren gaaf in het zicht.
Na de aanleg van de buizen is de sluis weer volgestort en zijn er namaak sluisdeuren geplaatst. In 2004 is het ongeïnspireerde betonnen pomphuis vervangen door een grotere gemetselde variant, waarin enige stijlkenmerken van het oude gemaal zijn verwerkt.
Deze situatie bestaat tot aan de dag van vandaag.
5. Restauratie van de sluis?
De stichting zou graag de sluis willen restaureren, maar dat heeft nogal wat voeten in aarde. Dat is een ideaal voor lange termijn. Aangezien het HDSR te kennen heeft gegeven dat een volledig herstel van de sluis voorlopig nog niet realiseerbaar zal zijn, is gezocht naar een aanvaardbare tussenstap. Herstel in fasen sluit aan op het traject dat ook met het stoomgemaal wordt doorlopen. Kiezen voor twee fasen in dit herstelplan namelijk eerst het terugbrengen van het beeld en pas later het daadwerkelijk in gebruik stellen, is een goede oplossing. Het oude beeld van de sluis terugbrengen is daarom de eerste stap die de stichting wil zetten.
